Ο Νίκος Μπακουνάκης μιλά στο LepantoMag.gr

*Συνέντευξη στην Έμυ Παπαδούλα

Ακαδημαϊκός, συγγραφέας, δημοσιογράφος. Ο Νίκος Μπακουνάκης είναι ευρύτερα γνωστός μέσα από την εφημερίδα «Το Βήμα» και αυτό το Σάββατο, 17 Ιανουαρίου στις 20:30 θα βρίσκεται στη Ναύπακτο και το Adagio II με αφορμή το βιβλίο του «Δημοσιογράφος ή ρεπόρτερ». Σε αυτό, μελετώντας ανθρώπινες ιστορίες που είδαν το φως της δημοσιότητος μέσα από τις ελληνικές εφημερίδες του 19ου και 20ου αιώνα, προχωρά σε ένα «εντελώς άγνωστο και αχαρτογράφητο πεδίο», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και ο ίδιος, προσεγγίζοντας σύνθετα κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα.

Στο βιβλίο σας «Δημοσιογράφος ή ρεπόρτερ» καταγράφετε τις αφηγηματικές ιστορίες των ελληνικών εφημερίδων κατά το 19ο και 20ο αιώνα. Υπάρχει κάποια από τις ιστορίες αυτές, την οποία θα μπορούσατε να ξεχωρίσετε; Και για ποιο λόγο;

Όχι, δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποια. Κάθε μία χαρακτηρίζει έναν θεματικό αφηγηματικό χώρο. Το κοινωνικό περιθώριο, η εργατική τάξη, το πολιτικό έγκλημα, το έγκλημα πάθους, η αυτοκτονία, οι πόλεμοι, τα δικαστήρια είναι οι χώροι όπου δημιουργούνται δημοσιογραφικές αφηγήσεις, ιστορίες με ανθρώπινο ενδιαφέρον.

Η δημοσιογραφία είναι ένα είδος λογοτεχνίας, κ.Μπακουνάκη;

Η δημοσιογραφία δεν είναι λογοτεχνία. Η δημοσιογραφική αφήγηση έχει όμως πολλά κοινά στοιχεία με την λογοτεχνική αφήγηση. Δεν είναι τυχαίο ότι το λεγόμενο non-fictionnovel (μη μυθοπλαστικό μυθιστόρημα) στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα, μοιάζει με ένα μεγάλο ρεπορτάζ. Διαβάστε ή ξαναδιαβάστε το μυθιστόρημα του Τρούμαν Καπότε «Εν Ψυχρώ», με θέμα το ξεκλήρισμα μιας αγροτικής οικογένειας στις ΗΠΑ, και θα καταλάβετε αυτό που λέω.

Πόσο πιστεύετε ότι έχουν αλλάξει οι ιστορίες που συγκινούν το κοινό τα τελευταία χρόνια και κατά πόσον έχει αλλάξει ο τρόπος της αφήγησής τους από τους δημοσιογράφους;

Οι ιστορίες δεν έχουν αλλάξει. Το έγκλημα στο Charlie Hebdo δημιουργεί συγκίνηση, λύπη, οργή, αγανάκτηση, φόβο, προκαλεί σε δράση, σε αντίδραση κ.λπ., ό,τι ακριβώς συνέβαινε πάντα, είτε στην υπόθεση της απόπειρας κατά του Βενιζέλου είτε στην υπόθεση της δολοφονίας του Κέννεντυ. Βρισκόμαστε όμως στην εποχή της πολυμεσικότητας και της δημοσιογραφίας της σύγκλισης, στην εποχή των νέων μέσων. Επομένως αλλάζει ο τρόπος της αφήγησης-γίνεται πολυμεσικός (κείμενο, φωτογραφίες, βίντεο, γραφήματα, ακουστικά ντοκουμέντα κ.λπ), γίνεται live, γίνεται μη γραμμικός.

Θα ήθελα την άποψή σας σχετικά με το χτύπημα στο Charlie Hebdo. Τί σηματοδοτεί το συγκεκριμένο για το μέλλον της δημοσιογραφίας, αλλά και της ίδιας της κοινωνίας;

Για πρώτη φορά έχουμε το ξεκλήρισμα μιας ολόκληρης συντακτικής ομάδας, μέσα στα γραφεία της, την ώρα που δουλεύει από τρομοκράτες που εκδικούνται στο όνομά του θεού της. Αλλά το μέλλον της δημοσιογραφίας δεν επηρεάζεται. Ο δημοσιογράφος ήταν και είναι πάντα ο στόχος των φανατικών, των ακραίων κ.λπ. Στο βιβλίο μου παρουσιάζω την καταστροφή των γραφείων μιας ελληνικής εφημερίδας στις αρχές του 20ού αιώνα από ακραίους που θεωρούσαν ότι θίγονταν από κάποια δημοσιεύματα. Η ελευθερία της έκφρασης είναι ένας διαρκής αγώνας των δημοσιογράφων εναντίον «εσωτερικών» και εξωτερικών εχθρών. Η υπόθεση του Charlie Hebdo δείχνει όμως ότι σήμερα τίποτε δεν είναι απρόσβλητο.

Σε μία εποχή που η πληροφορία διακινείται με απίστευτα μεγάλη ταχύτητα μέσω του διαδικτύου, ποια είναι η άποψή σας σχετικά με το ποιος μπορεί να ασκήσει και ποιος όχι, το επάγγελμα του δημοσιογράφου; Εν ολίγοις, ποια είναι τα προσόντα που πρέπει να διαθέτει κάποιος για να θεωρείται δημοσιογράφος;

Το ότι κάποιος μπορεί να τραβήξει ένα συμβάν με το κινητό του κι αυτό να μεταδοθεί και να είναι μοναδικό δημοσιογραφικό τεκμήριο δεν σημαίνει ότι γίνεται δημοσιογράφος. Ο επαγγελματίας δημοσιογράφος διακρίνεται από την προσήλωσή του στην αντικειμενικότητα, δηλαδή στις μεθόδους που θα τον βοηθήσουν, και επομένως θα βοηθήσουν και τους αναγνώστες/ακροατές/θεατές/χρήστες του διαδικτύου/κοινό, να αποσαφηνίσει αυτήν την πραγματικότητα. Σε συνθήκες υπερπληροφόρησης και σύγχυσης μεταξύ γεγονότος και φήμης, οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι γίνονται πιο αναγκαίοι, για να διασταυρώνουν, να ιεραρχούν, να πλαισιώνουν την είδηση.

Ο καθημερινός έντυπος τύπος έχει υποστεί μία άνευ προηγουμένου συρρίκνωση, ιδιαίτερα στην επαρχία. Ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που κατά τη γνώμη σας οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση;

Η κρίση του έντυπου τύπου οφείλεται στην τεχνολογία και στην εμφάνιση των νέων μέσων, στους νέους τρόπους μετάδοσης της πληροφορίας, στους νέους τρόπους ενημέρωσης, όπου συστατικό στοιχείο είναι η διάδραση, δηλαδή η άμεση αντίδραση του κοινού στην πληροφορία. Δεν έχουμε ούτε κρίση της δημοσιογραφίας ούτε κρίση της ενημέρωσης. Αντίθετα ποτέ άλλοτε δεν «καταναλώναμε» τόσες πολλές ειδήσεις και ποτέ άλλοτε δεν υπήρχαν τόσες πολλές χιλιάδες μέσων. Εκείνο που συμβαίνει είναι η κρίση του παραδοσιακού μοντέλου τύπου, δηλαδή του κυρίαρχου -μέχρι πρόσφατα-μοντέλου των εφημερίδων και η μη εμφάνιση, μέχρι στιγμής, ενός νέου μοντέλου τύπου που θα έχει έσοδα, θα χρηματοδοτεί παραγωγή αξιόπιστων πληροφοριών και θα δημιουργεί θέσεις εργασίας.

Λίγα λόγια για το Νίκο Μπακουνάκη:

Ο Νίκος Μπακουνάκης γεννήθηκε στην Πάτρα το 1956. Είναι απόφοιτος του Νομικού Τμήματος της Νομικής Σχολής Αθηνών και eleve diploma της Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales (EHESS) του Παρισιού. Διδάκτωρ Ιστορίας και Πολιτισμών της EHESS. Δημοσιογράφος, αρχισυντάκτης πολιτισμού στο Βήμα της Κυριακής. Έχει εκλεγεί τακτικός καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπου διδάσκει από το 2003. Το 1997 δημιούργησε το ένθετο «βιβλία» στο «Βήμα της Κυριακής», το πρώτο ένθετο για βιβλία στον ελληνικό Τύπο.