Με το βλέμμα μας στα παιδιά!

του Γιώργου Κ. Παπαδημητρακόπουλου

Να ενημερώσουμε τις οικογένειες που έχουν ανάγκη για τις δομές που υπάρχουν για τα παιδιά τους.

Σκέφτομαι – εν μέσω καλοκαιριού – πως η μόρφωση είναι ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, ζωτικό θα έλεγα για την ανάπτυξη και την ευημερία των ατόμων και των κοινωνιών συνολικά. Βασική εκπαίδευση σε όλα τα παιδιά – αγόρια και κορίτσια – με έμφαση στην ισότητα των φύλων και στην εξάλειψη κάθε είδους ανισοτήτων. Να προετοιμαστούμε για τον Σεπτέμβρη, για μία σχολική περίοδο ιδανική για όλα τα παιδιά.

Τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο κόσμο η εκπαίδευση και η φτώχεια είναι αλληλοεξαρτώμενες. Όταν οι οικογένειες πέφτουν σε ένδεια, τα μεγαλύτερα παιδιά συχνά εγκαταλείπουν το σχολείο για να βοηθήσουν το οικογενειακό εισόδημα. Έρευνα που έγινε για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι στα μισά νοικοκυριά όπου ο γονέας – βιοπαλαιστής – έμεινε άνεργος, τουλάχιστον ένα παιδί της οικογένειας εγκατέλειψε το σχολείο. Η εκπαίδευση αναπτύσσει την διανοητική ικανότητα και τις δεξιότητες. Παιδιά που τελειώνουν τουλάχιστον 4 χρόνια σχολείου – το ελάχιστο για τη στοιχειώδη μόρφωση – είναι καλύτερα εφοδιασμένα για να ξεφύγουν από τη φτώχεια. Το επίπεδο της εκπαίδευσης σχετίζεται επίσης με το επίπεδο του εισοδήματος και την απασχόληση σε κάποια δουλειά του δημόσιου τομέα.

Οι προνομιούχοι ούτε βλέπουν ούτε θέλουν να δουν τη σχέση ανάμεσα στην κοινωνική και στη σχολική ανισότητα. Αντίθετα, αποδίδουν την καλή σχολική πορεία και την αντίστοιχη επίδοση στα «φυσικά χαρίσματα» που έχει ο μαθητής και τα οποία του έχουν δοθεί «δώρο» από τη θεία πρόνοια. Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι ότι τα παιδιά από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους διαμορφώνουν συνήθειες, προδιαθέσεις απέναντι στο σχολείο, την αξία της γνώσης, τη στάση απέναντι σε αυτήν, τη διάθεση να μείνουν «ήσυχα» στο σχολείο, να εργαστούν για αυτό. Μια οικογένεια που διαθέτει οικονομικό και πολιτιστικό κεφάλαιο, επενδύει στην καλή σχολική πορεία των γόνων της και εμπεδώνει στο παιδί από τα πρώτα του χρόνια ένα σύστημα προδιαθέσεων ώστε κατά κάποιο τρόπο να είναι «σχολειοποιημένο» πριν ακόμη περάσει την πόρτα του σχολείου. Το παιδί αυτό έχει θετική στάση απέναντι στο σχολείο και τις νόρμες του, κατανοεί τη σχολική γλώσσα που είναι ίδια με τον δικό του γλωσσικό κώδικα, θεωρεί αυτονόητες και απόλυτα συμβατές με τις δικές του συνήθειες όλες εκείνες τις «πολιτισμικές πρακτικές του σχολικού θεσμού» (πειθαρχία, τιμωρία, γιορτές, βαθμοί, έλεγχος), οι οποίες είναι αδιανόητες και τελικά εχθρικές για πολλά παιδιά από τα λαϊκά στρώματα.

Αυτή η θετική κοινωνικά διαμορφωμένη προδιάθεση είναι η «δωρεά», το «χάρισμα», ένα χαρακτηριστικό που αφού εμφανίζεται από τα πρώτα χρόνια της σχολικής ζωής προβάλλεται σαν κάτι έμφυτο. Ο μαθητής που προέρχεται από τα προνομιούχα κοινωνικά στρώματα έχει συγκεκριμένους όρους ζωής και μόρφωσης, που παράγουν πλεονεκτήματα στη σχολική πορεία του σε σύγκριση με τους άλλους μαθητές.

Ωστόσο από την άλλη πλευρά του λόφου βρίσκονται οι «απόκληροι», τα παιδιά από τα μη προνομιούχα κοινωνικά στρώματα, που βιώνουν καθημερινά τη στέρηση των μορφωτικών αγαθών που συνοδεύει την οικονομική στέρηση. Ζώντας σε ένα στενό σπίτι και συνήθως με πολλά μέλη, όπου τα παιχνίδια είναι λίγα και στοιχειώδη, ενώ λείπει ο χώρος ξεκούρασης, ο μαθητής των λαϊκών στρωμάτων βρίσκει πάντα λιγότερες ευκαιρίες πρακτικής εξάσκησης, ανάπτυξης της κινητικής του ικανότητας και της συλληπτικής του διάκρισης. Ανοίγει τα μάτια του σε έναν κόσμο γεμάτο από ακατάστατα αντικείμενα, δεν έχει σταθερή ώρα για το φαγητό ή τον ύπνο ούτε μεθοδικό τρόπο. Μαθαίνει να υπολογίζει στις μικροπρόθεσμες χρονικές προοπτικές, όπου κυριαρχεί το παρόν. Λίγες προβλέψεις, λιγότερα μακρόπνοα σχέδια.

020